Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Nedir?

Dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve düşündüğünü hemen yapma (dürtüsellik) belirtileriyle kendini gösteren beynin gelişimsel bir bozukluğudur.

Temel belirtileri:
• Belirtiler 12 yaştan önce başlamış olmalı
• Kalıcı ve sürekli olmalı (en az 6 aydır)
• Birden fazla ortamda görülmeli ( hem ev hem okul)
• Yaş ve gelişim düzeyiyle uyumlu olmamalı

Dikkat nedir?
1. Uyanık kalma, aktif olma,
2. Belirli bir işe başlayabilme,
3. Belirli bir işi sürdürme konusunda kendini kontrol edebilme,
4. Öncelik belirleme,
5. Önemli olanı seçebilme,
6. Sıraya koyma,
7. Planlama, düzenleme yapabilme,
8. Zamanı ayarlamaktır.

DEHB de 2 temel sorun vardır. İlki bir şey yapmadan önce durup düşünmeyi sağlayan merkezler yeterince iyi
çalışmaz, diğeri ise davranışlar kontrol altına alınamaz.

 Erken çocukluk dönemlerinde başlar,
 En sık ilkokul döneminde tanı konulur,
 Çocukluğunda bu tanıyı alanların yaklaşık %60-80’i ergenlikte de aynı belirtileri gösterirler,
 Bunların da %50-65’i erişkinlikte de aynı tanıyı alırlar.

Takip çalışmalarına göre bu çocukların beyin büyüklüğü ve olgunlaşmasında normal çocukları 3 yaş geriden takip ettikleri ve ergenlik döneminde bazı çocuklarda aradaki bahsedilen farkın doğru ve erken müdahalelerle kapandığı görülmektedir.

Aile şöyle der:
• “Daha karnımdayken bile kıpır kıpırdı.”,
• “Televizyon izlerken bile amuda kalkar, taklalar atar.”,
• “Bu çocuğun freni yok! Sanki motor takmış gibi”,
• “Kaç yaşına geldi hâlâ söz kesmemeyi öğrenemedi. Düşünmeden hareket ediyor.”,
• “Çok sabırsız, istekleri hemen olsun istiyor.”,
• “Söylediklerimi hemen unutuyor’’,
• “Okulda sürekli kalemini, silgisini unutuyor’’,
• “Dersin başında kalkmadan en fazla 5-10 dk oturuyor’’.

Öğretmeni şöyle der:
• “Dersi dinleyemiyor, etrafıyla çok ilgileniyor.”,
• “Derste dalıp gidiyor.”,
• “Başladığı işi bitiremiyor.”,
• “Tahtada yazılanları tam olarak defterine geçiremiyor.”,
• “Öğrendiklerini çabuk unutuyor.”,
• “Soruları sonuna kadar okumadan yanıtlıyor.”

Çocuk ise şöyle der:
• “İçimde bir motor var ve durmuyor.”,
• “Derste dalıp gidiyorum.”,
• “Kimse beni sevmiyor.”,
• “Hiç arkadaşım yok.”,
• “Beni kimse oyuna almıyor.”,
• “Elimde değil.”,
• “Sınavda çok basit hatalar yaptım.”,
• “Ben aptal mıyım?”.

Tedavi yöntemleri:

1. İlaç tedavisi
2. Aileyle çalışma ve psikoeğitim
3. Eğitim sürecine ait uygulamalar
4. Bireysel terapi

Günümüzde her ne kadar ilaç kullanımıyla ilgili bir çekince olsa da doktorun uygun gördüğü ilacın kullanılması ve takibi oldukça önemlidir. İlacın yan etkilerine bağlı olarak doktorla iletişimde kalmak ve doktor önerisiyle ilaç kullanımına başlamak ya da bırakmak bu yolda en doğru adımdır.

DEHB li her bireyin okul sürecinde öğrenme performansı yaşıtlarının gerisinde kalır. Yaşıtlarının seviyesini yakalaması da psikoeğitim ve bireysel eğitim ile mümkündür.
Dikkat eksikliği ya da dikkat eksikliği hiperaktivite sorunu olan her birey için oluşturduğumuz özel dikkat programlarıyla yaşadığı bu bozukluk en aza indirgenir.

Doğru tedavi tekniklerinin en etkin ve verimli bir şekilde uygulanması hedeflenen problemin çözümünü mümkün kılar.

YANLIŞ BİLİNENLER VE DOĞRULARI

Yanlış : ‘’Bu sadece bir dönem, çocuğum bunun üstesinden gelecektir, yaşla beraber düzelecektir.’’
Doğrusu: İleriye dönük çalışmalara göre, DEHB olan çocukların yaklaşık %70-85’i ergenlikte ve yetişkinlikte belirtilerin tamamını göstermektedir. Çocuk büyüdükçe hiperaktivite ile ilişkili belirtiler azalır ancak dikkat ile ilişkili sorunlar daha fazla devamlılık gösterir. Yaşla beraber bozukluğun gidişi daha olumlu etkilenebilmektedir. Belirtiler azalabilir, kişi belirtileri ile daha iyi baş etmeyi öğrenebilir.

Yanlış : ‘’Bu ilaçlar bağımlılık yapabilir.’’
Doğrusu: Araştırmalar tedavi almamış ergenlerde davranım, duygu durum ve anksiyete bozuklukları, anti sosyal özellikler ve madde kullanımı, aile çatışmaları, bilişsel ve psikososyal ve akademik işlevlerde bozukluğun daha sık görüldüğünü göstermektedir. Bu veriler yeterli tedavi almamış çocukların ergenlikte madde bağımlılığı riskinin arttığına işaret etmektedir. Yani, stimülanların tedavide kullanılmaları ile madde bağımlılığı riskinin artması söz konusu olmadığı gibi aksine azaltmaktadır.

Yanlış: ‘’Tedavi olmasa da kendiliğinden düzelir. ‘’
Doğrusu: DEHB tedavi edilmediği takdirde çocuğun ya da gencin yapısal zorluklarından kaynaklanan davranış sorunları ve okul başarısızlıkları devam edecektir. Çevresinden olumsuz eleştiriler alma riski artacaktır. Bütün bunlar çocuğun ya da gencin ikincil sorunlar geliştirmesine yol açacaktır. Yani okul başarısızlıkları ileride iş yaşamındaki başarısızlıklara; arkadaş ve aile ilişkilerinde yaşadığı sorunlar da ileride sosyal ilişkilerinde hatta evlilik yaşamında sorunlar yaşamasına yol açabilecektir. Yine depresyon, davranım bozukluğu gibi ek başka psikiyatrik bozukluklar gelişmesi söz konusu olacaktır.

Yanlış: ‘’DEHB olan çocuklar yaşıtları kadar zeki olmadıkları için özel sınıflarda ya da okullarda eğitilirler.’’
Doğrusu: DEHB zekayı etkileyen bir bozukluk değildir. Ancak bu çocuklar DEHB’de yaşanan güçlüklerden dolayı okulda umulanın altında başarı gösterebilirler. Bu durum zeka ile ilgili sorunlardan ziyade davranış sorunları ile ilişkilidir. Ayrıca DEHB’ye “Özgül Öğrenme Güçlüğü” eşlik edebilir ve bu bozukluğa yönelik olarak eğitsel yaklaşımlar (bireysel) uygulanması gerekebilir.